महाराष्ट्रातील बंदरा विषयी संपूर्ण माहिती Bandar Mahiti | Ports Information in Marathi
आजच्या लेखा मध्ये आपण “महाराष्ट्रातील बंदरा विषयी संपूर्ण माहिती (Maharashtra Ports Information in Marathi)” या विषया वर चर्चा करणार आहोत. Bandar Mahiti
महाराष्ट्रा मध्ये दोन प्रमुख बंदरे आहेत, मुंबई बंदर आणि जवाहरलाल नेहरू बंदर (Jawaharlal Nehru Port -JNP). ही दोन्ही मुंबई बंदरात आहेत. मुंबई बंदर हे एक शतका हून अधिक काळ प्रमुख प्रवेश द्वार म्हणून काम करत असताना, 1990 च्या दशकात स्थापन झाल्या पासून जवाहरलाल नेहरू बंदर हे प्रमुख कंटेनर हाताळणी बंदर म्हणून उदयास आले आहे. जे भारता मधील प्रमुख बंदरा मधील कंटेनर वाहतुकीच्या जवळ पास 55 % वाटा उचलतात.
महाराष्ट्र मेरिटाईम बोर्ड (MMB) कार्गो हाताळणी अंतर्गत कार्यरत लहान (नॉन-मेजर) बंदरा मध्ये डहाणू, तारापूर, धरमतर, उलवा-बेलापूर, ट्रॉम्बे, रेवदंडा, दिघी, दाभोळ, बाणकोट, केळशी, रत्नागिरी, जयगड, विजयदुर्ग आणि रेडी या बंदरांचा समावेश आहे. .
किरकोळ बंदरां वर हाताळण्यात आलेला एकूण माल 2002 -03 मधील 8.5 दश लक्ष टना वरून 2005- 06 मध्ये 11.1 दश लक्ष टना पर्यंत वाढला आहे. किरकोळ बंदरा वर हाताळल्या जाणार्‍या मालवाहू वस्तू बल्क कार्गो आहेत आणि त्यात कोळसा, क्लिंकर, लोखंड, चुनखडी, सिमेंट, बॉक्साईट, वाळू, एलपीजी, मोलॅसिस इत्यादींचा समावेश होतो.
आता आपण महाराष्ट्रातील प्रमुख दोन बंदरा बाबत विस्तारात मध्ये पाहू –
जवाहरलाल नेहरू बंदर Bandar Mahiti (Jawaharlal Nehru Port in Marathi)-
जवाहरलाल नेहरू पोर्ट ट्रस्ट (Jawaharlal Nehru Port Trust- JNPT) किंवा जवाहरलाल नेहरू बंदर, ज्याला ‘न्हावा शेवा बंदर’ असेही म्हणतात, हे भारता तील सर्वात मोठे कंटेनर बंदर आहे. नवी मुंबईच्या रायगड जिल्ह्यात असलेल्या अरबी समुद्रा वरील या बंदरात ठाणे खाडी मार्गे प्रवेश मिळतो. हे नवी मुंबई चे नोडल शहर आहे. याचे सामान्य नाव येथे वसलेल्या न्हावा आणि शेवा गावांच्या नावा वरून पडले आहे. हे बंदर वेस्टर्न डेडिकेटेड फ्रेट कॉरिडॉरचे टर्मिनल देखील आहे.
पायाभूत संरचना – जल वाहतूक,बंदरे, सागरमाला प्रकल्प Bandar Mahiti
जवाहरलाल नेहरू बंदर हे भारतातील सर्वात मोठे कंटेनर हाताळणारे बंदर आहे. देशातील सुमारे 55% कंटेनर माल हे बंदर हाताळते. गेल्या पाच वर्षां पासून कंटेनर मध्ये 4 दशलक्ष TEUs (वीस-फूट समतुल्य युनिट्स) चा ऐतिहासिक महत्त्वाचा टप्पा पार करत आहे. भारताच्या पश्चिम किनार्‍या वरील हब पोर्ट म्हणून त्याच्या प्रतिष्ठित भूमिकेत, जवाहरलाल नेहरू बंदर जगातील शीर्ष 100 कंटेनर बंदरां मध्ये 28 व्या क्रमांकावर आहे.
आणखी दोन टर्मिनल जोडून, 2020- 21 पर्यंत 10 दशलक्ष TEUs साध्य करण्याचे दीर्घकालीन उद्दिष्ट ठरवून, उदा. 330M स्टँड-अलोन कंटेनर टर्मिनल्स (DP वर्ल्ड) आणि चौथे कंटेनर टर्मिनल (पोर्ट ऑफ सिंगापूर ऑथॉरिटी) आणि वाढवण पॉइंट येथे एक सॅटेलाइट बंदर, जवाहरलाल नेहरू बंदर ने शिपिंग लाइन्स आणि शिपर्ससह सागरी व्यापारासाठी अनेक फायदेशीर संधी उपलब्ध करून दिल्या आहेत. त्यांचा माल जगभरातील विविध क्षेत्रांमध्ये नेण्यासाठी.
जवाहरलाल नेहरू बंदर मध्ये संपूर्ण कस्टम हाउस, 30 कंटेनर फ्रेट स्टेशन्स आणि देश भरातील 52 इनलँड कंटेनर डेपोशी कनेक्टिव्हिटी आहे. डेडिकेटेड फ्रेट कॉरिडॉर (DFC ) सारख्या सुरू असलेल्या प्रकल्पां मुळे रेल्वे आणि रस्ते या दोन्ही मार्गांनी अंतराळ संपर्क अधिक बळकट केला जात आहे, ज्यामुळे सध्याची ट्रेन क्षमता दररोज 27 ते 100 गाड्यांची वाढेल; मल्टी-मॉडल लॉजिस्टिक पार्क (MMLP) आणि बंदर रोड कनेक्टिव्हिटीचे रुंदीकरण. मुंबई, नवी मुंबई आणि पुणे या शहरांशी त्याची जवळीक; विमानतळ; हॉटेल्स, प्रदर्शन केंद्रे इ. बंदर ला शिपर्सच्या गरजा कार्य क्षमतेने आणि तत्परतेने पूर्ण करण्यासाठी अतिरिक्त किनार देतात.
जवाहरलाल नेहरू बंदर वर सुविधा – | Bandar Mahiti
जवाहरलाल नेहरू बंदर ट्रस्ट कंटेनर टर्मिनल द्वारे चालवले जाते. त्याच्या खाडीची लांबी 680 मीटर (2,230 फूट) असून 3 बर्थ आहेत.
‘न्हावा शेवा इंटरनॅशनल कंटेनर टर्मिनल (NSICT)’ आता DP वर्ल्डचा एक भाग असलेल्या P & O च्या नेतृत्वा खालील संघाला भाड्याने दिले आहे. जुलै 2000 मध्ये सुरू झालेल्या, दोन बर्थ सह 600 मीटर (2,000 फूट) खाडीची लांबी आहे. ते 62.15 दशलक्ष टन कार्गो हाताळू शकते.
NSICT हे भारतातील पहिले खाजगी रित्या व्यवस्थापित कंटेनर टर्मिनल होते. 2006 मध्ये, GTI (गेटवे टर्मिनल्स इंडिया प्रायव्हेट लिमिटेड), 1.3 दशलक्ष TEUs हाताळण्याची क्षमता असलेले APM टर्मिनल्स द्वारे चालवले जाणारे तिसरे कंटेनर टर्मिनल कार्यान्वित झाले. NSIGT नावाचे एक नवीन स्वतंत्र कंटेनर टर्मिनल ज्याची लांबी 330 मीटर आहे आणि त्याची क्षमता 12.5 दशलक्ष टन आहे, जुलै 2016 पर्यंत पूर्ण पणे कार्यान्वित होईल.
चौथे कंटेनर टर्मिनल, भारत मुंबई कंटेनर टर्मिनल्स (BMCT), PSA इंटरनॅशनल द्वारे विकसित आणि चालवले जाईल. 2.4 दशलक्ष TEUs p.a क्षमतेसह टप्पा 1 डिसेंबर 2017 मध्ये पूर्ण झाले. टर्मिनलची पूर्ण क्षमता 4.8 दशलक्ष TEUs p.a. आणि फेज 2 पूर्ण झाल्यानंतर 2,000 मीटर लांबीची खाडी.
2006 मध्ये पोर्टने कंटेनरचे लॉजिस्टिक डेटा टॅगिंग लागू केले. जवाहरलाल नेहरू बंदर ट्रस्ट मध्ये सरकारच्या मालकीचे कंटेनर फ्रेट स्टेशन्स आणि लॉजिस्टिक पार्क तसेच महाराष्ट्र स्टेट वेअरहाऊसिंग कॉर्पोरेशन, डीआरटी, गेटवे डिस्ट्रिक्ट पार्क, ऑलकार्गो, आवाश्य, कॉन्टिनेंटल वेअरहाऊसिंग, अमेय लॉजिस्टिक, ट्रान्स इंडिया आणि कॉन्टेगरेट या खाजगी कंपन्यांच्या सुविधे सह भारतातील सर्वोत्तम लॉजिस्टिक कनेक्टिव्हिटी आहे. जवाहरलाल नेहरू बंदर ट्रस्ट अधिकारी कंटेनरचे थेट पोर्ट डिलिव्हरी मॉडेल लागू करण्याचा प्रयत्न करत आहेत, हे भारतातील व्यवसाय सुलभतेच्या अंतर्गत प्रमोट करण्यात आलेले पहिले मॉडेल आहे.
मुंबई बंदर किंवा बॉम्बे पोर्ट | Mumbai Bandar Mahiti Marathi
मुंबई बंदर ट्रस्ट (बॉम्बे पोर्ट ट्रस्ट म्हणूनही ओळखले जाते) हे एक बंदर आहे जे महाराष्ट्रातील मुंबई (बॉम्बे) च्या नैसर्गिक खोल पाण्याच्या बंदरा वर भारताच्या पश्चिम किनारपट्टी वर मध्यभागी वसलेले आहे. 400 चौरस किलो मीटर (150 चौरस मैल) मध्ये पसरलेले बंदर त्याच्या पूर्वेला आणि उत्तरेला कोकणच्या मुख्य भूभागा द्वारे आणि त्याच्या पश्चिमेला मुंबई बेट शहराद्वारे संरक्षित आहे. हे बंदर अरबी समुद्राच्या दक्षिणेला उघडते.
हे बंदर, मुंबई पोर्ट ट्रस्ट द्वारे प्रशासित केले जाते, ही एक स्वायत्त कॉर्पोरेशन आहे जी संपूर्ण पणे भारत सरकारच्या मालकीची आहे. हे बंदर प्रामुख्याने मोठ्या प्रमाणात मालवाहतुकीसाठी वापरले जाते, तर बहुतांश कंटेनर वाहतूक हार्बर ओलांडून न्हावा शेवा बंदराकडे निर्देशित केली जाते.
मुंबई बंदरचा वापर अनेक शतकां पासून जहाजे आणि बोटींनी केला आहे. याचा उपयोग मराठा नौदलाने, तसेच ब्रिटीश आणि पोर्तुगीज वसाहती नौदलाने केला. 1652 मध्ये, ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सुरत कौन्सिलने, बंदराचा भौगोलिक फायदा लक्षात घेऊन, पोर्तुगीजां कडून ते खरेदी करण्याचा आग्रह केला. त्यांची इच्छा नऊ वर्षां नंतर पूर्ण झाली जेव्हा, ग्रेट ब्रिटनचा चार्ल्स दुसरा आणि पोर्तुगालच्या इन्फंटा कॅथरीन यांच्यातील विवाह करारा नुसार, ‘पोर्ट आणि बेट ऑफ बॉम्बे’ ग्रेट ब्रिटनच्या राजा कडे हस्तांतरित करण्यात आले.
मुंबई बंदर हे 1870 मध्ये बंदर बांधले गेले. मुंबई बंदर ट्रस्ट ची स्थापना 26 जून 1873 रोजी कॉर्पोरेशन म्हणून करण्यात आली. मुंबई बंदर ट्रस्ट चे संस्थापक अध्यक्ष कर्नल जे.ए. बॅलार्ड.
एकोणिसाव्या शतकाच्या शेवटी बॉम्बे बंदर ट्रस्टचे संयुक्त सल्लागार अभियंता म्हणून सर जॉन वुल्फ-बॅरी आणि लेफ्टनंट कर्नल आर्थर जॉन बॅरी यांनी सिव्हिल इंजिनीअरिंग भागीदारी द्वारे बंदराचा विकास हाती घेतला.
यांच्या स्थापने पासून, हे बंदर भारताचे प्रवेश द्वार आहे आणि भारताची व्यावसायिक राजधानी म्हणून मुंबईच्या उदया मध्ये ते एक प्राथमिक घटक होते. 1990 च्या दशकात बंदर आणि महामंडळाने त्यांची सध्याची नावे घेतली.
अनेक दशकांमध्ये, बर्थ आणि कार्गो हाताळणी क्षमते सह, बंदराचा प्रचंड विस्तार झाला. तथापि, मुंबईची वाढती वाढ आणि लोकसंख्येच्या दबावा मुळे 1970 च्या दशकात बंदराची वाढ रोखली गेली. या मुळे कोकण मुख्य भूमी वर नवी मुंबईतील मुंबई बंदर ओलांडून ‘न्हावा शेवा बंदरा’ ची स्थापना झाली. न्हावा शेवाने 1989 मध्ये काम सुरू केले आणि बहुतेक कंटेनर वाहतूक आता न्हावा शेवा मधून वाहते.
अपेक्षा आहे महाराष्ट्रातील प्रमुख बंदर विषयी माहिती मिळाली असेल याव्यतिरिक्त काही माहिती हवी असल्यास कमेंट मध्ये कळवा. आपल्या प्रतिसादात अनमोल आहे. Bandar Mahiti
हेही वाचा…
