अभिजात भाषा – Abhijat bhasha in marathi 2024
Abhijat bhasha in Marathi: आज च्या या लेखात आपण “अभिजात भाषा (Classical Languages in Marathi)” या विषयी चर्चा करणार आहे. अभिजात भाषा म्हणजे काय? अभिजात भाषा कशी निर्माण होते? अभिजात भाषेचा दर्जा कोणत्या भाषेला मिळतो? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे आजच्या या लेखामध्ये आपल्याला मिळतील.
अभिजात भाषा Abhijat bhasha in marathi, (Classical Languages in Marathi)
अभिजात भाषा (Classical Languages) ही एक स्वतंत्र साहित्यिक परंपरा आणि लिखित साहित्याचा एक मोठा आणि प्राचीन भाग असलेली भाषा आहे.
अभिजात भाषा या सामान्यत: मृत भाषा असतात किंवा उच्च दर्जाचे डिग्लोसिया (Diglossia) दाखवतात, कारण अनेक भाषेच्या बोलल्या जाणार्‍या जाती कालांतराने अभिजात लिखित भाषे पासून दुरावल्या जातात.
अभिजात भाषा म्हणजे अभिजात साहित्य असलेली भाषा. यूसी बर्कले भाषातज्ञ जॉर्ज एल. हार्ट यांच्या मते, “ती प्राचीन असली पाहिजे, ती एक स्वतंत्र परंपरा असावी जी मुख्यतः स्वतः हून उद्भवलेली असावी, दुसर्‍या परंपरेचा एक भाग म्हणून नाही आणि तिच्या कडे प्राचीन साहित्याचा एक मोठा आणि अत्यंत समृद्ध भाग असणे आवश्यक आहे, जर या सर्व बाबी कोणत्या हि भाषे मध्ये असतील तर ती भाषा ‘अभिजात भाषा’ म्हणून स्वीकारता येऊ शकते.”
भारताच्या शास्त्रीय भाषा (Classical Languages of India in Marathi)
कलम 343 ने हिंदीला संघा च्या अधिकृत भाषेचा दर्जा दिला. संस्कृत साठी, कलम 351 मध्ये नमूद केलेला एक विशेष दर्जा आहे, ज्या द्वारे हिंदी सह अनेक भाषां साठी संस्कृतला प्राथमिक स्त्रोताचे स्थान देण्यात आले आहे.
मल्याळम या भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा देण्याचा निर्णय 2013 मध्ये मंत्रालया ने घेतल्याची घोषणा केंद्रीय सांस्कृतिक मंत्रालय आणि केंद्रिय मंत्री यांनी केली. 30 दश लक्ष लोकां द्वारे बोलली जाणारी, मल्याळम भाषा ही दक्षिण भारता मधील एकमेव प्रमुख भाषा होती जी, अभिजात भाषा (Abhijat bhasha) म्हणून वर्गीकृत केली गेली नव्हती.
द्रविड भाषा यांच्या कुटुंबाशी संबंधित, मल्याळम ला कदाचित 2,300 वर्षां हून अधिक वर्षां चा समृद्ध वारसा आहे.
2006 च्या प्रसिद्धी पत्रकात, पर्यटन आणि संस्कृती मंत्री अंबिका सोनी यांनी राज्य सभेत सांगितले होते की “अभिजात भाषा (Abhijat bhasha)” म्हणून वर्गीकरणा साठी भाषेची पात्रता निश्चित करण्यासाठी काही निकष लावले गेले आहेत.
अभिजात भाषा ठरवण्यासाठी कोणते निकष आहे ? (What are the criteria for determining the classical language in Marathi?)
अभिजात भाषा ठरवण्या चे निकष पुढील प्रमाणे आहेत–
- 1,500 ते 2,000 वर्षांच्या कालावधी मधील किंवा त्याच्या सुरुवातीच्या ग्रंथांची उच्च पुरातनता / रेकॉर्ड केलेला इतिहास असावा;
- प्राचीन साहित्य /ग्रंथांचा एक भाग, ज्याला वक्त्यांच्या पिढ्यान द्वारे मौल्यवान वारसा मानले जात आहे;
- त्या भाषेची साहित्यिक परंपरा हि मूळ असावी (स्वतः ची असावी) आणि दुसर्‍या भाषण समुदा या कडून ती भाषा घेतलेली असू नये;
- अभिजात भाषा आणि साहित्य आधुनिक भाषे पेक्षा वेगळे असल्याने, अभिजात भाषा आणि तिचे नंतर चे स्वरूप किंवा त्याच्या शाखां मध्ये विसंगती देखील असू शकते.
- सांस्कृतिक मंत्रालय शास्त्रीय भाषां बाबत मार्गदर्शक (Guidelines) तत्त्वे प्रदान करते.
असा आरोप करण्यात आला आहे की, सध्या चे निकष मल्याळम भाषा विरुद्ध भेदभाव करत आहे. जी भाषांच्या द्रविडीयन कुटुंबातील सदस्य म्हणून तेलुगू आणि कन्नड या भगिनी भाषांसाठी प्रत्येक गणनेवर समान आहे.
भारतीय शास्त्रीय भाषांचा कालक्रम (Chronological Order of Indian Classical Languages in Marathi)
सध्या सहा अभिजात भाषा आहेत (At present there are six classical languages):
- तमिळ– (प्रथम अभिजात भाषा, 2004) – [Tamil]
- संस्कृत– 2005 [Sanskrit]
- कन्नड– 2008 [Kannada]
- तेलुगु– 2008 [Telugu]
- मल्याळम– 2013 [Malayalam]
- ओडिया– (नवीनतम आणि सहावी शास्त्रीय भाषा, 2014) – [Odia]
अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनात मराठी भाषा याला अभिजात भाषा म्हणून मान्यता देण्यास मागणी (Demand for recognition of Marathi as an elite language in the All India Marathi Literature Conference in Marathi)-
93 व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या आवृत्तीत मराठी भाषेला अभिजात भाषा म्हणून घोषित करण्याची मागणी करणारा ठराव या 93 साहित्य संमेलनात घेण्यात आला आणि त्याला मंजूर हि करण्यात आले.
या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ना नंतर मराठीला हि “अभिजात भाषा” चा दर्जा देण्यात यावा हि मागीणीला खूप जोर आला आहे. आता पुढे हे बघावे लागेल कि, केंद्र सरकार मराठी भाषेला ‘अभिजात भाषा’ चा दर्जा देण्यासाठी किती खटपट करते.
अभिजात भाषेसाठी प्रदान केलेले फायदे कोणते (Benefits provided to a classical language in Marathi):-
अभिजात भाषे साठी प्रदान केलेले फायदे पुढील प्रमाणे आहेत-
- शास्त्रीय भारतीय भाषां मधील प्रख्यात विद्वानां साठी दोन प्रमुख वार्षिक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार (International awards for scholars of Eminence).
- शास्त्रीय भाषेमधील अभ्यासा साठी उत्कृष्टता केंद्र स्थापन (Centre of Excellence for Studies in Classical Languages) केले आहे.
- युनिव्हर्सिटी ग्रँट्स कमिशन (UGC – University Grants Commission) ला किमान केंद्रीय विद्यापीठांमध्ये, शास्त्रीय भाषे साठी ठराविक व्यावसायिक चेअर म्हणून घोषित करण्यात यावेत अशी विनंती केली जाते.
नुकताच ‘अभिजात भाषा’ का चर्चेत आले? (Why is ‘Classical Languages’ being discussed recently in Marathi?)
अलीकडेच, तीन डीम्ड (मानद) संस्कृत विद्यापीठ यांना केंद्रीय विद्यापीठांचा दर्जा देण्याचे विधेयक राज्य सभेत मंजूर करण्यात आले.
केंद्रीय संस्कृत विद्यापीठ विधेयक, 2019 राष्ट्रीय संस्कृत संस्थान आणि दिल्ली मधील श्री लाल बहादूर शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ आणि तिरुपती येथील राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ याला केंद्रीय दर्जा देण्यात आला.
भारता मधील इतर अभिजात भाषां कडे दुर्लक्ष केल्याचा आरोप केंद्र सरकार वर होत आहे.
अभिजात भाषांचा इतिहास (History of Classical Languages in Marathi)
तमिळ -Tamil:-
तमिळ ही द्रविडीयन भाषा आहे जी, प्रामुख्याने तामिळनाडू, पुडुचेरी आणि श्रीलंके च्या अनेक भागात बोलली जाते. हे अंदमान आणि निकोबार बेटे, केरळ, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, मलेशिया, सिंगापूर, मॉरिशस आणि जगभरातील मोठ्या अल्प संख्याकां कडून देखील बोलले जाते.
भारतातील मूळ भाषिकांच्या संख्ये नुसार तामिळ पाचव्या क्रमांका वर आहे (2001 च्या जनगणनेत 61 दशलक्ष) आणि सर्वाधिक बोलल्या जाणाऱ्या भाषांच्या यादीत 20 व्या क्रमांका वर आहे.
ही भारतातील 22 अनुसूचित भाषां पैकी एक आहे आणि 2004 मध्ये भारत सरकारने अभिजात भाषा म्हणून घोषित केलेली पहिली भारतीय भाषा होती.
संस्कृत– Sanskrit:-
संस्कृत सामान्यत: अनेक जुन्या इंडो- आर्यन भाषेच्या प्रकारांना सूचित करते. या पैकी सर्वात पुरातन ऋग्वेदात आढळणारी वैदिक संस्कृत आहे, 1500 BCE आणि 1200 BCE दरम्यान इंडो- आर्यन जमातींनी रचलेल्या 1,028 स्तोत्रांचा संग्रह आहे.
कन्नड – Kannada:-
कन्नड ही द्रविडीयन भाषा आहे जी कन्नड- तमिळ उपसमूहातून, सुमारे 500 B.C.E. ही कर्नाटकची अधिकृत भाषा आहे.
स्टीव्हर आणि कृष्णमूर्ती या द्रविडीयन विद्वानांच्या मते, कन्नड भाषेचा अभ्यास सहसा तीन भाषिक टप्प्यां मध्ये विभागला गेला आहे.
तेलुगु – Telugu:-
तेलुगू ही भारतात आणि जग भरात सर्वाधिक प्रमाणात बोलली जाणारी द्रविड भाषा आहे. तेलगू ही आंध्र प्रदेश,तेलंगणा मध्ये बोलली जाणारी अधिकृत भाषा आहे.
ती एका पेक्षा जास्त राज्यां मध्ये अधिकृत दर्जा असलेल्या काही भाषां पैकी बोलली जाते.
मल्याळम – Malayalam:-
केरळ राज्यात आणि लक्ष द्वीप आणि पुद्दुचेरी या केंद्र शासित प्रदेशां मध्ये मल्याळम ला अधिकृत भाषेचा दर्जा आहे.
ही भाषा द्रविड कुटुंबातील आहे आणि सुमारे 38 दश लक्ष लोक बोलतात. तमिळनाडू आणि कर्नाटक या शेजारच्या राज्यां मध्ये ही मल्याळम भाषा बोलली जाते.
ओडिया – Odia:–
ओडिया ही एकमेव आधुनिक भाषा आहे जी अधिकृत पणे इंडो- आर्यन गटातील अभिजात भाषा म्हणून मान्यता प्राप्त आहे. ओडिया ही मुख्यतः ओडिशा राज्यात बोलली जाते आणि 2014 मध्ये भारताची अभिजात भाषा म्हणून घोषित करण्यात आली.
ओडिशातील लोकसंख्येच्या 91.85% मूळ भाषिकांचा समावेश आहे. ओडियाची उत्पत्ती ओद्रा प्राकृत पासून झाली जी 2,500 वर्षां पूर्वी पूर्व भारतात (East India) बोलल्या जाणार्‍या मागधी प्राकृत मधून विकसित झाली.
हे हि पहा …
भारतरत्न पुरस्कार मिळालेल्या व्यक्ती 2024
नासामध्ये शास्त्रज्ञ कसे बनायचे? NASA scientist in Marathi
