औषध निरीक्षक | How to Become Drug Inspector in Marathi 2024

औषध निरीक्षक (ड्रग इन्स्पेक्टर) कसे बनावे? | How to Become Drug Inspector in Marathi 2024

How to Become Drug Inspector in Marathi: भारतीय फार्मास्युटिकल उद्योग (Indian Pharmaceutical industry) याच्या गेल्या काही वर्षांत झालेल्या झपाट्याने वाढी मुळे, वर्तमान मध्ये भारत जगातील औषधांचा दुसरा सर्वात मोठा निर्यात दार देश बनला आहे.

भारतातील फार्मास्युटिकल उद्योगाच्या या जलद वाढीमुळे उत्पादित औषधांच्या गुणवत्ते वर लक्ष ठेवण्यासाठी (Quality of Medicine Produced) मोठ्या प्रमाणात औषध निरीक्षकांची (Drug Inspectors) गरज वाढली आहे.

“औषध निरीक्षक (ड्रग इन्स्पेक्टर) कसे बनावे? (How to Become Drug Inspector in Marathi)” या लेखात आपण, या करिअर मधील विविध पैलू, पात्रता, कौशल्ये, जबाबदाऱ्या, करिअरच्या शक्यता आणि पगार या वर चर्चा करणार आहोत –

ड्रग इन्स्पेक्टर (Drug Inspector) किंवा औषध निरीक्षक हा एक प्रोफेशनल असतो जो, किरकोळ दुकानामध्ये  त्याची विक्री होईपर्यंत औषधाची सुरक्षा, उपयुक्तता, कार्यक्षमता आणि गुणवत्तेवर लक्ष ठेवणारा तज्ञ व्यक्ती  असतो.

आपण सध्या भाषेमध्ये फक्त एवढंच म्हणू शकतो कि, औषध निरीक्षक किंवा गुणवत्ता नियंत्रण निरीक्षक हे औषधे मानवी वापरासाठी सुरक्षित आहेत याची खात्री करण्याचे काम करतात.

दिलेल्या मानकांची पूर्तता केली जात आहे याची खात्री करण्यासाठी उत्पादन, वितरण आणि विक्री प्रक्रियेच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर फार्मास्युटिकल्सचे परीक्षण करणे ही त्यांची प्राथमिक जबाबदारी आहे.

ड्रग इन्स्पेक्टर बनण्यासाठी पात्रतेचे निकष काय आहेत? (What are Eligibility Criteria to Become a Drug Inspector in Marathi)

औषध निरीक्षक बनण्यासाठी पात्र होण्यासाठी, उमेदवाराने फार्मसी किंवा फार्मास्युटिकल सायन्स किंवा क्लिनिकल फार्माकोलॉजी किंवा मायक्रो बायोलॉजी किंवा औषध किंवा मान्यता प्राप्त संस्थेतून इतर कोणतीही समकक्ष पात्रता पूर्ण केलेली असावी.

या शिवाय, इच्छुक औषध निरीक्षकाचे वय 21 ते 30 वर्षांच्या दरम्यान असणे आवश्यक आहे.

राखीव प्रवर्गातील उमेदवारांना शासनाच्या नियमा नुसार वयोमर्यादे मध्ये काही सवलत मिळते.

परंतु हे लक्षात ठेवले पाहिजे की पात्रता अटी, शैक्षणिक पात्रता, तसेच वयो मर्यादा या दोन्ही राज्यानुसार आणि केंद्र सरकारच्या विविध विभागांसाठी काही प्रमाणात बदलू शकतात.

ड्रग इन्स्पेक्टर बनण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये? (Skills Required to Become a Drug Inspector in Marathi)

औषध निरीक्षक होण्यासाठी, तुम्हाला विविध सुरक्षा मानके (safety standards), नियम आणि उपभोग्य वस्तू, विशेषत: औषधे आणि औषधांशी संबंधित नियमांची (regulations related to consumable items) संपूर्ण माहिती असणे आवश्यक आहे.

तुमच्या कडे विविध क्षारांच्या संभाव्य अनुकूलते चे मूल्यमापन करण्यासाठी चाचण्या करण्याची क्षमतादेखील असली पाहिजे आणि फार्मास्युटिकल्स आणि इतर संबंधित तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात काय घडत आहे या बद्दल अद्ययावत असणे आवश्यक आहे.

भारतीय रेल्वे आणि रेल्वेमध्ये करियरची संधी | Railway Jobs 2022

या शिवाय, तुम्ही शिस्त बद्ध (disciplined) असले पाहिजे, आपल्यात संघात काम करण्याची क्षमता असावी, संबंधित क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी करण्याची वचन बद्धता असावी आणि चाचणी परिस्थितीत प्रभावीपणे काम करण्याचा आत्मविश्वास असावा.

औषध निरीक्षक (ड्रग इन्स्पेक्टर) कसे बनावे? (How to Become Drug Inspector in Marathi)

औषध निरीक्षकाची निवड शैक्षणिक, लेखी परीक्षा आणि राज्य सरकार आणि केंद्र सरकारच्या विविध विभागांद्वारे घेतलेल्या ‘वैयक्तिक मुलाखतीं’ च्या आधारे केली जाते.

लेखी परीक्षा ही आवश्यक पात्रता असलेल्यांसाठी औषध निरीक्षक म्हणून करिअरचा मार्ग आहे.

परीक्षेत मुळात ‘सामान्य ज्ञानाचे प्रश्न’ आणि ‘फार्मसी’ शी संबंधित प्रश्न असतात.

ड्रग इन्स्पेक्टर बनण्याचे तुमचे ध्येय गाठण्यासाठी तुम्ही काही टिप्स फॉलो करू शकता आणि त्या टिप्स खालील प्रमाणे आहेत-

भौतिकशास्त्र (Physics), रसायन शास्त्र (Chemistry) आणि जीव शास्त्र (Biology) हे मुख्य विषय घेऊन 12 वी वर्ग पूर्ण करा.

12 वी नंतर, तुम्हाला बॅचलर ऑफ फार्मसी कोर्स (Bachelor of pharmacy course) किंवा डिप्लोमा इन फार्मसी कोर्स (Diploma in pharmacy course) मध्ये प्रवेश घेण्या साठी विविध राज्य सरकारे आणि फार्म सी संस्थां द्वारे काही प्रकारच्या प्रवेश परीक्षा द्याव्या लागतील. 

या परीक्षेत संबंधित विषया मध्ये वस्तुनिष्ठ बहुपर्यायी प्रश्नां चा समावेश असतो आणि साधारण पणे मे ते जून महिन्या मध्ये हि परीक्षा घेतली जाते. या परीक्षांचे निकाल साधारण पणे जून किंवा जुलै महिन्या मध्ये लागतात.

चार वर्षां चा बॅचलर कोर्स पूर्ण केल्या नंतर, तुम्ही विविध विभागां मध्ये औषध निरीक्षक ( Drug Inspector) पदाच्या भरतीसाठी विविध राज्य लोकसेवा आयोग (Public Service Commission) आणि केंद्रीय लोकसेवा आयोगा (Union Public Service Commission) कडून घेतल्या जाणाऱ्या प्रवेश परीक्षेत बसण्यास पात्र ठरता.

GPAT सारख्या परीक्षे मध्ये पात्र झाल्या नंतर तुम्ही फार्मसी मध्ये पदव्युत्तर अभ्यासक्रमा साठी देखील जाऊ शकता. कारण, काही केंद्र सरकार चे विभाग औषध निरीक्षक (Drug Inspector) बनण्यासाठी किंवा पात्र होण्यासाठी संबंधित क्षेत्रातील पदव्युत्तर पदवी मागू शकतात.

ड्रग इन्स्पेक्टर परीक्षेचा पॅटर्न कसा असतो? (The pattern of the Drug Inspector Exam in Marathi)

ड्रग इन्स्पेक्टर पदां (Drug Inspector Post) साठीचा अभ्यासक्रम (syllabus) आणि लेखी परीक्षे चा पॅटर्न (Written Examination Pattern) राज्या नुसार आणि विभागा नुसार भिन्न असू शकतो, हे लक्षात ठेवले पाहिजेत. 

तथापि, पेपर मध्ये साधारण पणे एकूण 250 गुणांचे दोन पेपर असतात.

पहिल्या पेप रमध्ये फार्मसी शी संबंधित 200 गुणां चे शंभर बहु पर्यायी चे प्रश्न  [Multiple-Choice Questions (MCQ)] असतात, जे 2 तासात पूर्ण करावे लागतात, तर दुसऱ्या भागात सामान्य ज्ञानातील 50 गुणांचे 50 बहु पर्यायी प्रश्न (MCQ) असतात, जे एका वेळेस आणि एका तासात पूर्ण करावे लागतात. 

प्रश्न पत्रिका सामान्यतः इंग्रजी मध्ये सेट केल्या जातात आणि त्यांची उत्तरे फक्त इंग्रजी मधेच द्यावी लागतात.

ड्रग इन्स्पेक्टर परीक्षेचा अभ्यासक्रम (Syllabus of Drug Inspector Exam in Marathi)

Upsc Book List In Marathi 2022 Free Download

औषध निरीक्षक परीक्षे (Drug Inspector Exam) मध्ये सामान्यतः फॉरेन्सिक फार्मसी (Forensic Pharmacy), मॅन्युफॅक्चरिंग फार्मसी (Manufacturing Pharmacy), फार्मा कोलॉजी (Pharmacology), औषधी रसायनशास्त्र (Medicinal Chemistry), हॉस्पिटल आणि क्लिनिकल फार्मसी (Hospital & Clinical Pharmacy), शरीरशास्त्र (Anatomy), शरीर विज्ञान (Physiology) आणि आरोग्य शिक्षण (Health Education) या विषयां चे प्रश्न असतात.

चालू घडामोडी (Current Events), दैनंदिन निरीक्षणा तील बाबी, जीवनातील वैज्ञानिक पैलूं तील अनुभव या वरून प्रश्न सामान्य पेपर मध्ये ही अपेक्षित आहेत.

ड्रग इन्स्पेक्टरची कर्तव्ये आणि जबाबदाऱ्या (Duties & Responsibilities of a Drug Inspector in Marathi)

औषध निरीक्षकाच्या प्राथमिक कर्तव्यां मध्ये खाद्य पदार्थ, औषधे आणि सौंदर्य प्रसाधनांचे उत्पादन, साठवणूक आणि विक्री यां मध्ये गुंतलेल्या सर्व व्यावसायिक आस्थापनांची तपासणी समाविष्ट असते.

अशा सर्व युनिट्स च्या आवारातील परिसर स्वच्छता विषयक परिस्थिती चे निरीक्षण आणि तपासणी करण्यात औषध निरीक्षकांचाही सहभाग असतो. त्यांना या युनिट्स च्या ऑपरेशन मध्ये काही अनियमितता आढळल्यास, ते सुरक्षितता, गुणवत्ता आणि स्वच्छता सुनिश्चित करण्यासाठी परवाना रद्द करण्यासाठी त्यांच्या अधिकाराचा वापर करू शकतात.

या शिवाय, औषध निरीक्षक बॅक्टेरिया आणि इतर रासायनिक चाचण्यांसाठी नमुने गोळा करतात, बनावट उत्पाद ने जप्त करून ते नष्ट करणे.

औषध निरीक्षकाने ते नमुने आणि केलेल्या कारवाई चा अहवाल तयार करून वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना द्यावा लागतो.

स्थानिक प्रशासना च्या मदती ने त्याच्या कार्य क्षेत्रात संबंधित कायदे आणि मानकांच्या अंमलबजावणीचा त्याला/तिला अधिकार आहे.

ड्रग इन्स्पेक्टर चा पगार (Salary of a Drug Inspector in Marathi)

विविध राज्य सरकारांच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण विभागातील औषध निरीक्षका चे वेतन हे सामान्य ता 50,000 ते 60,000 रुपये दरम्यान असते.

तुम्ही ज्या राज्यात काम करत आहेत त्या नुसार ते बदलू शकते आणि पगारा मध्ये वार्षिक वाढ होउ शकते. 

जो पर्यंत खाजगी फार्मास्युटिकल कंपन्यां मध्ये काम करणार्‍या औषध निरीक्षकांच्या पगाराचा प्रश्न आहे, तो मुख्यत्वे एक व्यक्ती ज्या कंपनीत काम करत आहे आणि त्याची क्षमता आणि कौशल्य यावर अवलंबून असते.

तथापि, करिअरच्या सुरुवातीला रु. 30,000 ते. 40,000 रुपये पर्यंत कमाई होऊ शकते.

हे देखील वाचा

Air Hostess, Air Hostess Course